De rode draad in mijn literatuurlijst

Eén grote smoothie

Ik begin dit soort van essay graag filosofisch, diepdenkend, peinzend en bedachtzaam. Gewoon voor de warming-up van verbeeldingskracht en zinsbegoocheling. Om het aantal hersenspinsels met een factor 1000 toe te laten nemen. Daarom stel ik een centrale vraag, maar tegelijkertijd ook weer niet. Moet er een rode draad zijn? 

Of er een rode draad in mijn lijst is? De rode draad van mijn literatuurlijst heeft net zoveel rode draad als de rode draad van mijn leven en mijn bestaan: die is er niet. Ook al zou die er zijn, dan weet ik die nog steeds niet aangezien mijn ratio niet zo snel is. 

Een verband en een rode draad zoeken tussen de vele boeken is voor mij vergelijkbaar met de eindjes aan elkaar knopen. Alsof ik, natuurlijk niet letterlijk genomen, allemaal boeken aan elkaar moet gaan naaien met naald en draad. Als ik het woord “rode draad” hoor, dan denk ik namelijk al gauw aan hechtenis. Dat is knap lastig en hoogstwaarschijnlijk onmogelijk. Ik spreek deels uit ervaring, omdat ik totaal niet met naald en draad om kan gaan en al helemaal niet kan breien, of zoiets. Doorsteken, omhalen, af laten gaan. Dat heb ik heus van mijn oma mee gekregen, maar nog steeds kan ik dat niet. Misschien dat ik het daarom lastig vind om de rode draad te achterhalen. Ondanks dat naaien en boeken een van de meest kortzichtigste vergelijkingen is die ik ooit heb gemaakt, is het toch een goed excuus om me achter te verschuilen in verband met pure onwetendheid. 

Nu ben ik op het punt beland waarbij ik over moet gaan naar de echte realiteit. Geef toe, voorgaande alinea’s waren niets anders dan tijdvermaak of tijdverspilling. Het is net wat je ervan maakt. Dus, de rode draad. Ik was van plan om er doekjes om heen te winden, want dat is leuk. Dat zorgt voor verbeelding, illusies en verfraaide verbanden. Het is “out-of-the-box” denken, het principe waarbij je anders gaat denken (buiten het kader). Doordat onze denkbeelden ‘veilig’ zijn opgeslagen in onze grijze massa, zoals mijn vader dat noemt, houden we onszelf vaak tegen om buiten die kaders te gaan denken. Dat is jammer, want dat is niet erg gunstig voor de groei van persoonlijke effectiviteit. Vandaar dat ik een soort checklist heb gemaakt, met de meest buitengewoon zeldzame, maar toch ook krankzinnige verbanden. Ze zijn beslist niet zwakzinnig. Integendeel. Ze zijn eerder verassend, verfrissend en ingenieus. 

Dit is het meest oppervlakkige verband ooit, waarvan ik absoluut zeker weet dat het klopt. De meeste mensen zouden het zelf gemakkelijk kunnen bedenken, maar zijn waarschijnlijk te bevreesd om het te zeggen omdat het achterlijk, debiel en dom lijkt. Het is een feit, en feiten zijn vaststaande gegevens. Al mijn boeken hebben een kop, een rug, een staart en bovendien een voorkant, een achterkant én inhoud. Wow! Ze verschillen misschien in uiterlijk, kleuren en geuren (oude boeken stinken), maar boeken blijven boeken. Het eerste verband is gevonden en faliekant juist. 

Nu heb ik een schema gemaakt, ook te vinden bovenaan in dit weblog, om duidelijkheid te creëren. Wat mij totaal bleek opkijken was het volgende. Twee keer twee boeken van mijn lijst hebben een verwantschap met elkaar. Vier boeken in totaal dus. “De kleine Johannes” en “Erik of het kleine insectenboek” vond ik zo waanzinnig veel op elkaar lijken. Beide boeken gaan over opgroeien, het proces van kind naar volwassen, waarin je leest vanuit de ogen van ‘het kind’. Qua schrijfwijze lijken ze echter totaal niet op elkaar, aangezien ze geschreven zijn door twee totaal verschillende schrijvers in een andere tijdsperiode. Ook de twee boeken “Is dit een mens?” en “De aanslag” zijn twee handen op een buik. Weliswaar gaat “is dit een mens?” over een Italiaanse meneer Primo die terecht komt in een concentratiekamp, terwijl “De aanslag” meer gaat over een jongeman Anton die gaat over de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog en zoals de titel al aangeeft, een aanslag, met de bijbehorende trauma’s. Het eerste paar boeken heeft een overeenkomstig thema: oorlog. Zo ook het tweede paar boeken: realiteit verfrommeld in een ‘sprookje’. 

Verder is het mij opgevallen dat ik enorm veel boeken heb gekozen die vallen onder het genre ‘psychologische roman’. Ik weet niet of dat iets over mij zegt of dat het gewoon toeval is, maar psychologisch klink al gauw ‘psychopathisch’. Blijkbaar trekt dat mij ook erg, absoluut onbewust. ‘ Psychologische roman’ is natuurlijk een erg brede benaming en kan alle kanten opgaan die vooral te maken hebben met psychische trekken en ontwikkeling van personages. 

De karakters van de verschillende boeken zijn compleet verschillend. Sommige dan, andere karakters hadden zo familie van elkaar kunnen zijn. In boeken als “het diner”, “Turks fruit” en “de engelenmaker” heeft de ik-persoon het zwaar te verduren. Het onderwerp van de boeken mag dan wel verschillen, maar de conflicten van de ik-personen zijn er zeker. In “het diner” doet Paul zich voor als een verstramd persoon die het constant heeft over ‘zijn vrouw’ Claire. Hij zit in een dilemma als hij erachter komt wat voor misdaad zoon heeft begaan. Aangeven of niet? Tja, wat doe je dan als ouders zijnde? Een enorme struggle en een mega conflict. De mysterieuze hoofdpersoon van “turks fruit” is nog steeds geïnfecteerd met het liefdesvirus en kan nergens anders meer aan denken dan ‘zijn’ Olga die hem ongelukkigerwijs heeft verlaten. Van dokter Victor uit “de engelenmaker” kan ik niets anders zeggen, dan dat het een enorme viespeuk is (een ander soort vies dan die van Jan Wolkers met Turks Fruit, de term ‘vies’ kent namelijk vele betekenissen, maar een nettere betekenis als “goor” kan ik op dit moment niet bedenken). Krankjorum en geestesziek.

Wat betreft de thema’s, die lopen erg uiteen. Oorlog, sprookje, realiteit, moord, godsdienst, familie, geheimen, bedrog, reizen, noodlot, liefde. Tientallen thema’s. Het is naïef om te zeggen dat elk boek maar één thema bevat. Dat is uitgesloten. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat elk boek wel een snufje van elk thema bevat, of in ieder geval een aantal thema's, als je het heel algemeen bekijkt dan. 

Verder heb ik natuurlijk nog een aantal andere boeken op mijn lijst staan. De een nog fantastischer dan de andere… Ik geef eerlijk toe dat ik echt niet alle boeken tof vond om te lezen. Dat waren vooral de ‘oude’ boeken met een ingewikkelde zinsbouw. Natuurlijk zijn er nog meer verbanden, maar als ik die nu allemaal ga typen zijn we weer vier A-4’tjes verder en dat is niet echt de bedoeling. Ik ben namelijk al twee bladzijde en vele woorden verder, dus heb ik bedacht dat ik die beter tijdens mijn mondeling kan vertellen.

Om tot een conclusie te komen: misschien is het grootste verband dat ik heb gevonden, dat er geen verband is. Want wat is er nou leuk aan om boeken te kiezen die overeenkomsten met elkaar hebben? Niets. Gewoon graaien in de grabbelton. De boeken van mijn lijst zijn niets anders dan geblende smoothies van verschillende thema’s, karakters, motieven, tijdperioden, auteurs, genres en decors. Gevarieerd en bovendien afwisselend. Dat is wat het lezen kruidig maakt, ondanks dat een constante afwisseling eentonig kan worden. Al met al zorgt dat voor plezier, maar let op: plezier stopt als het een gewoonte wordt.